YETİŞTİREBİLEN MİYİM?

İnsanın hayatı boyunca ihtiyaçlarını karşılama ve problemlerini çözme yeterliliği aldığı eğitimle ilişkilidir.

“Bir önceki işinizde karşılaştığınız bir kriz anınızı nasıl çözdüğünüzü anlatır mısınız?”

Bir iş görüşmesinde kriz ve sorun çözme becerilerimizi anlatmamızı isterler. Sorunları çözebilecek ve krizleri yönetebilecek yeterlilikte olmamız istenir. Çünkü problem çözebilen ve kriz yönetebilen insan olmak demek zamanımızda insanların pek de sahip olmadığı bir vasfa işaret etmektedir. 

Günümüzde ise yeterlilik ve başarı iyi okullardan derece yaparak mezun olmakla ilişkilendirilmektedir. Bu yüzden dünyanın her yerinde çocuklarına ulaşabildikleri en üst seviye eğitimi aldırmak hemen hemen her anne babanın ana hedeflerinden biri haline gelmiştir. Anaokulundan başlayarak üniversiteyi bitirene kadar ebeveynler bu hedefe yatırım yaparlar. Diğer taraftan, dünyanın hiçbir yerindeki eğitim sistemi kişiyi hayata hazırlamak üzere geliştirilmemiştir. Peki, bunun en önemli ispatı nedir? Teori ve ezbercilik üzerine kurulu   eğitim sistemlerinde öğrencinin başarısının bir sınav süresi boyunca hatırlayabildiklerine göre değerlendirilmesidir.

Heyecanlanmak hata yaptırır mı?

Bir sınavda heyecanlanmayacak öğrenci pek azdır. Çünkü hayatının rotasını belirleyecek olan mesleğe girebilmek için yıllarca hazırlanır ama o yılların emeği birkaç saat süren sınavdan alacağı nota bağlı kılınmıştır. Eğer öğrenci sınavda heyecanlanırsa normalde bildiği bilgilere de ulaşamaz hale gelir. Sınavda hatırlayamadığı bilgilerden dolayı istemediği bir bölüm okuyan öğrencilerin sayısı o kadar çok ki, artık durum normal hale gelmiştir… 

İnsan nasıl başarılı ve mutlu olabilir?

İnsan hayatında emek verdiği, gayret ettiği şeyleri başarılı ve mutlu olmak için yapar. Tüm emeklerine karşılık istemediği bir mesleğin eğitimini alan bir öğrencinin mutlu ve başarılı olmasını, dolayısıyla kendisine ve çevresindekilere faydalı olmasını beklemek doğru mudur?

Peki, gerçekte “eğitim” nedir? 

Eğitim; kişinin hayattaki hedeflerine ulaşabilmesi için deneme-yanılma yapmasına gerek kalmadan o konuda daha önce başarılı olmuş olan insanların deneyimlerini hayatına transfer etmesidir.   

Eğitimle insanı yetiştirmek bugüne değil geleceğe hazırlamaktır. 

Oysa mevcut eğitim sisteminde;

    Mesleğini

    Problem çözebilmeyi

    Olayları ve bireyleri kalibre edebilmeyi

    Sebep sonuç ilişkisini kurabilmeyi

    İhtiyaç karşılayabilmeyi

    Hedef doğrultusunda disiplinli olabilmeyi

    Başarının stratejilerini, 

    İlişkilerde usta olabilmeyi

    Mutluluğu

    İyi bir evliliğin şartlarını nasıl öğrenir insan?

    Hangi hemşire, doktor, avukat, hâkim, mühendis yıllarca gittiği okullardan mezun olduktan sonra başlayacağı işe kendini hazır hissetmiştir? 

O zaman gerçek bir eğitimin en önemli unsurları nelerdir?

• Bilgi

• Eğitimci

• Öğrenci

Eğitimci Kimdir?

Bu dünyada öğrenmek istemeyen bir öğrenciye öğretebilecek bir eğitimci yaratılmamıştır. Öğrenmek isteyene de öğretebilmek için eğitimcinin bazı vasıflara sahip olması gerekir.

Yetiştiren kişidir.

İyi bir eğitimcide olması gereken en önemli özellik yetiştiren kişi olmasıdır. Öğrencisinin sorumluluğunu aldığının bilincinde olan, onu hayata hazırlamayı kendisine hedef edinmiş kişidir. Yetiştiren kişinin nihai amacı yetiştirdiği kişinin dününe göre daha başarılı ve mutlu olabilmesidir.

Baskıya karşı dayanıklıdır.

Hedeflerimize doğru ilerlerken karşımıza çıkan engeller baskı oluşturur.  Hayatta insanın karşısına her an engeller çıkabilir. Yetiştiren kişi ise karşılaştığı olaylara hemen tepki vermeyen, sabır eşiği yüksek olan kişidir. Duyguları aktifleştiren olaylarda sakin kalarak gücünü koruyan kişi gerçekten iyi bir eğitimcidir.

Model olandır.

İnsan doğası gereği modelleyerek öğrenir. Yetiştiren kişinin model olması önemlidir. Söylediği ile yaptığı birbirini tutmayan kişinin öğrettikleri içselleştirilemez.

İletişim ve ilişki kurma becerilerine sahiptir.

Yetiştirebilmek için iletişim ve ilişki kurma becerilerine ihtiyaç vardır. Herkesle aynı şekilde iletişim kurulamaz. Çünkü herkesin ihtiyaçları aynı değildir. Bir ilkokul çocuğuyla konuşulduğu gibi bir lise öğrencisi ile konuşulamaz. Kimi öğrenci biraz daha samimiyete ihtiyaç duyar. “Öğretmenimi sevmiyorum çünkü hiç gülümsemiyor!” Gülümsemesini bilmeyen bir eğitimcinin insan yetiştirmesi yetiştirilen kişiye de haksızlıktır.   

Kendi alanındaki bilgiye hâkimdir.

Yetiştiren kişide olmazsa olmaz olan unsurlardan biri de tabi ki bilgidir. Kişinin karşısındakini yetiştirmesi için öğreteceği bilgiye hâkim olması gerekir. Vereceği bilginin sadece fayda vermesi değil, aynı zamanda gerçek hayatta karşılığı olan, uygulanabilir bilgi olması gerekir. 

İhtiyacı algılayabilendir.

İnsanlar istediğimiz hızda öğrenmezler. Herkesin öğrenme hızı birbirinden farklıdır. Kimi duyduğunu hemen içselleştirebilirken kiminin zamana ihtiyacı olur. İyi bir eğitimci karşısındakinin ihtiyacını algılayarak gerekli desteği sağlayabilendir.  

İyi aktarabilendir.

Yetiştiren kişinin iyi bir aktarıcı olması gerekir. Aktarmak demek bildiği tüm bilgileri karşıdakine anlatmak değildir. İnsan anlattığı kadar değil, karşıdakinin anladığı kadar iletişim becerisine sahiptir. Eğitimcide çok fazla bilgi olabilir ama karşısındakinin algılayabildiği seviyede aktarmıyorsa, aktardıklarının da bir anlamı olmaz.

Otorite sahibidir.

Yetiştiren kişinin konusuna hâkim olması gerektiği gibi bulunduğu ortama da hâkim olması gerekir. Bunun için gereken şey otoritedir. Günümüzdeki yanılgılardan biri otorite ile sertliğin karıştırılmasıdır. Sert davranarak iyi bir iletişim veya ilişki kurulamaz ve insanlar o kişinin etrafında bulunmak istemez. Otorite sert olmak değil, net olmaktır. 

Problem çözme marifeti kazandırabilendir.

En iyi yetiştirici karşıdakinin problemini çözen değil, problemlerin nasıl çözüleceğini öğreten kişidir. Yetiştirmek, birine problemlerini çözecek imkânları sunmak değildir. Kendisi için doğru seçimleri yapan bir insan olmasına destek olmaktır. Birileri adına bir şeyleri halletmek değildir. Yöntemi göstermek ve kişinin kendisinin yapmasına fırsat vermektir.

Öğrenebilme marifetini sürekli hale getirendir.

İnsanın öğrenebilir olması onun en üstün meziyetidir. Bildiğini zanneden bir insanın öğrenmesi çok zordur çünkü “Biliyorum” dediği zaman zihin kendine üst bir sınır çizer. Ancak öğrenmeye devam eden, öğrenme ile ilgili kendisini sınırlandırmayan, daha iyisini kendisine hedef edinen eğitimci en iyi yetiştiricidir.  

Öyleyse gerçek bir eğitim; baskılara karşı dayanıklılık, hayat ve ilişkiler için strateji geliştirebilme, sebep-sonuç ilişkisi kurarak problemler henüz oluşmadan öngörebilme ve öğrenmede süreklilik niteliklerini geliştirerek, insanın dününe göre daha başarılı ve  mutlu olmasını sağlayan en önemli araçtır.